“Heeft er ooit iemand beter dan Maggie aangetoond dat de samenleving degelijk maakbaar is? … Thatcher heeft zaken binnen bereik gebracht die … voordien enkel tot de denkwereld behoorden van … [een] selecte clubje van neoliberale denkers. Maakbaarheid van de samenleving wil niet meer, maar ook niet minder, zeggen dan het veranderen van de machtsverhoudingen binnen de maatschappij.”

aus: Peter Saey: De breuklijnen van de politiek. In:Eric Corijn / Peter Saey (red.): Wereldvreemd in Vlaanderen. berchem: EPO 2014, S.49

05/16

“Veel mensen delen de kenmerken van terroristen, maar bijna niemand wordt terrorist. Dus wat maakt nu precies dat de één wel en de ander niet overgaat tot terroristisch geweld? …

Vaak begint het met afwijkend gedrag …: (kleine) criminaliteit, drugsgebruik of -handel soms. Justitie komt eraan te pas en dikwijls volgt een vrijheidsstraf. In de gevangenis groeit vervolgens het besef dat het leven weinig waard is, dat zij gestigmatiseerd zijn geraakt. …

Op dat moment is de betrokkene klaar voor een nieuwe fase, hetgeen nogal eens een ‘cruciale ontmoeting‘ wordt genoemd. Meestal gaat het om een diepgaand contact met een charismatisch persoon, bijvoorbeeld in detentie, maar ook daarna op internet of via vrienden van vrienden. Dat contact initieert en stimuleert een proces van herleven, een religieus ontwaken, een perspectief op binding. …

Dan volgt vaak de ‘initiatiereis‘, een langer of korter verblijf in (de buurt van) een brandhaard ergens op de wereld waar jihadisten vechten. …

Tot daar de fasen die stilaan vorm krijgen in de vakliteratuur. Dat betekent dat radicalisering niet noodzakelijk verband houdt met achterstelling en het leven in problematische wijken. Zulke omstandigheden … [accentueren] … het probleem van radicalisering …, maar ze zijn er in de kern niet de oorzaak van. Het zijn vooral de ‘cruciale ontmoeting’ en de ‘initiatiereis’ die radicalisering veroorzaken.

De strijd tegen het jihadisme kan slechts gewonnen worden als wordt ingezet op de oorzaken ervan. Dat betekent ten eerste het nadrukkelijk tegengaan van elke vorm van rekrutering en ronselen. … Precies hierop hebben onze veiligheidsdiensten een grote impact, aangezien de ‘cruciale ontmoeting’ voor deze home grown-radicalen hier te lande plaatsvindt.

Ten tweede moet met alle mogelijke middelen vermeden worden dat jonge radicaliserende jongeren een ‘initiatiereis’ kunnen maken. Dat betekent veel strikter en strenger toezien op het uitreizen naar oorlogsgebied (in de huidige situatie Syrië). Mutadis mutandis moet de terugkeer van deze jongeren met uiterste voorzichtigheid worden omgeven, omdat op dat ogenblik als het ware het proces van radicalisering is afgerond en vanaf dan gevreesd moet worden voor jihadistische actie. …”

aus: Elke Devroe / Paul Ponsaers : We moeten nu de échte oorzaken van radicalisering aanpakken. De Morgen, 30.03.2016, [auch online]

03/16

“Vander Taelen haalt een gesprek met zijn ex-partijvoorzitter Meyrem Almaci aan, die hem ‘in een moment van politiek eerlijk dialoog’ eens zei: ‘In mijn Turkse gemeenschap is het besef van schuld en boete ondergeschikt aan eer en schande.’ ‘De islam, de complottheorieën, het misplaatste eergevoel, het steeds weer excuses verzinnen én van ons ook krijgen over hun eigen falen, het begint zo langzamerhand een omvattend wereldbeeld te worden. …’

aus: Christophe Degreef: De grote verwarring van Luckas Vander Taelen, Brussel deze Week 24.3.16, www.brusselnieuws.be 23.3.16.

Abb.: Olaf Metzel: Turkish Delight, 2006, hier in “Der bewohnte Garten”, im Internet.

03/16

“Wie oppert om eerst te begrijpen wat er benoemd zou moeten worden, krijgt automatisch het verwijt iets te ontkennen of te verzwijgen. Het problematische is vooral de bizarre omkering van zaken die hierachter schuilgaat: wie eerst wil weten wat er precies aan de hand is, is de wegkijker – wie aan vijf speculaties en een half Arabisch woord genoeg heeft, díé is de benoemer. Benoemen zonder feiten is zoals kijken met je ogen dicht: daar wordt niemand wijzer van.”

aus: Rob Wijnberg, hoofdredacteur van de Nederlandse site De Correspondent, zitiert in De Morgen, 9.1.15

01/16

Wat zijn er dus de lessen uit 2015? Vrede, vrijheid, civiele maatschappij zijn bedreigd. Door haat en geweld.

Daesh, Assad, FN en Pegida zitten in hetzelfde kamp, landen die burgerdoelwitten bombarderen en ministers die hele gemeentes willen opkuisen eveneens. Ze genieten steun van financiers (Saudi-Arabië, Qatar…), van ons wapenleveringen, van Arabische complottheorieën, die pretenderen, dat de aanslagen in Parijs door de staatsveiligheid werden geënsceneerd en van media die ons willen geloven dat de scheidslijn niet tussen vreedzame en geweldachtige burgers gaat, maar tussen moslims en de rest.

Syriers die Daesh of Assad ontvluchten, Fransen die in een concertzaal worden uitgemoord en Turkse pittabakkers die door Duitse neonazi’s werden gedood, zitten in het andere kamp, dat van de slachtoffers.

Bruggenbouwers verdienen ons steun: Le Foyer, Artsen zonder grenzen. Maar er zijn er tot nog toe veel te weinig structuren om te steunen: Werk voor 2016.

Malte, 20.11.15

11/15

“Begrippen als creatief, initiatief, assertief, proactief, het heft in eigen handen nemen, zelfstandig zijn, zelfredzaam zijn, onafhankelijk worden… zijn tegenwoordig ontzettend populair. … Meer dan ooit tevoren dromen mensen ervan om ondernemer te worden; ze willen allemaal ‘voor zichzelf beginnen’. Maar dat gaat niet vanzelf. Als een van mijn cliënten die wens uitspreekt, vraag ik hem om eerst iets heel banaals te proberen. ‘Sluit in de supermarkt aan de kassa aan de langste rij aan en knoop met de persoon voor je een gesprek aan. Hou dat vol tot hij of zij afgerekend heeft.’ Zo goed als niemand ziet dat zitten. ‘Ik wou even testen tot wat je bereid bent, maar als dit al een brug te ver is, zit zelfstandig ondernemen er niet meteen in.'”

aus: Jeffrey Robert Wijnberg: De sleur van het leven is geweldig. Interviewt durch Jan Stevens, De Morgen 2.11.15

11/15

“… De topman van UNIZO sloeg ons om de oren met de traditionele argumenten: ‘We leven langer en steeds minder actieven staan in voor de pensioenen van steeds meer inactieven, dus we zullen langer moeten werken om ons sociaal systeem te kunnen vrijwaren.’ Er is geen alternatief. Terzijde wist hij ons te melden dat we gemiddeld steeds minder uren werken. Hij hoopte ons dan ook niet meer te moeten uitleggen dat het vijf voor twaalf is.

‘Langer-werken-negationisme’ had hij van ons, verstandige mensen, niet verwacht. Laten we de uitgangspunten toch eens op een rijtje zetten. We leven inderdaad gemiddeld langer. Maar, die breed verspreide opvatting dat we langer leven verdient nuancering. Ook vandaag nog is de gemiddelde levensverwachting – en zeker de gemiddelde levensverwachting in goede gezondheid – verre van gelijk verdeeld. In 2001 bedroeg de kloof in gezonde levensverwachting naar opleidingsniveau voor een 25-jarige zowel voor vrouwen als voor mannen meer dan 18 jaar. Dat betekent dat gemiddeld alleen degenen met een diploma hoger onderwijs de nieuwe pensioenleeftijd van 67 jaar op een gezonde manier halen. Voor een significant deel van de bevolking lijkt de huidige vervroegde pensioenleeftijd veel realistischer.

Een tweede argument was de onhoudbaar wordende demografische afhankelijkheidsratio: waren er in 2012 nog 3,8 actieven per oudere, dan worden dat er 2,3 in 2060. Het is echter veel nuttiger naar de economische afhankelijkheidsratio te kijken, die de daadwerkelijk op de arbeidsmarkt actieve bevolking afzet tegen de volledige niet-actieve bevolking (kinderen, werklozen, gepensioneerden, …).

De toename van de economische afhankelijkheidsratio oogt veel minder dramatisch: vandaag zijn er voor ieder actief lid van de bevolking 1,35 niet-actieven, in 2060 zullen het er 1,51 zijn.

De demografische afhankelijkheidsratio doet trouwens geloven dat het probleem wordt opgelost door het verhogen van de pensioenleeftijd. Echter, als het er voor beleidsmakers echt om te doen is de economische draagkracht te verhogen, moeten ze inzetten op een goed arbeidsmarktbeleid en een evenwichtige verdeling van het beschikbare werk, niet op de pensioenleeftijd. Werk is namelijk nog steeds erg ongelijk verdeeld in onze samenleving.

Pleidooien om sommigen wat minder hard of lang te doen werken en anderen daardoor werk te verschaffen zijn dus niet naïef. Als we dat niet doen dreigt de verhoging van de pensioenleeftijd er alleen maar voor te zorgen dat de ‘reserve’ van niet-actieven op de arbeidsmarkt zal vergroten.

Maar wat dan met de financiële houdbaarheid van onze welvaartsstaat? Worden de sociale uitgaven niet onhoudbaar hoog? Volgens de Studiecommissie voor de Vergrijzing komt de totale kost van de vergrijzing overeen met een geleidelijke toename van het aandeel van de sociale uitgaven in het BBP met 4,2 procent tegen 2060. De publieke pensioenenuitgaven zullen toenemen van 10,6 procent van het BBP vandaag naar 14,7 procent in 2060. In Duitsland geeft men vandaag al 11,3 procent van het BBP aan publieke pensioenen. Echter, de actuele omvang van de publieke sociale uitgaven – ongeveer 30 procent van het BBP – zou een dergelijke stijging niet verdragen. Ook dit verdient enige nuance. Over de periode 2007-2012 nam het aandeel van de sociale uitgaven in het BBP, onder meer door de economische crisis, toe met ongeveer 5 procent. De middelen die in 2008 in één jaar werden vrijgemaakt voor het redden van de Belgische banken bedroegen eveneens ongeveer 5 procent van het BBP.

Deze vaststellingen maken het moeilijk te beweren dat ons sociaaleconomisch systeem er in een tijdspanne van 45 jaar niet in zou slagen een geleidelijke toename in de sociale uitgaven van 4,2 procent te verteren – en dat een beleid dat radicaal inzet op de verhoging van de pensioenleeftijd en langer werken van oudere werknemers de meest aangewezen optie is. De beslissing om mensen langer aan het werk te houden en geen verdere stijging van de sociale uitgaven meer te tolereren is van politiek-ideologische aard. Het is een keuze voor de neoliberale aanbodeconomie. …”

aus: Heeft elite van ondernemers en financiers het meeste baat bij het discours van Van Eetvelt? Leden van Vakgroep Sociologie van de Vrije Universiteit Brussel, De Morgen, 16.06.2015, im Internet.

06/15

“Links [is] pragmatischer … geworden. Het maakbaarheidsfetisjisme, het ‘blauwdrukdenken’ uit bijvoorbeeld de jaren zeventig, heeft terecht plaatsgemaakt voor een bescheidener opvatting van maatschappelijke verandering: de samenleving laat zich bijsturen door politieke beslissingen, maar niet kneden of vormen. …

Links en rechts lijken [wel] tegengestelde ontwikkelingen door te maken. Terwijl links een grotere nadruk legt op ‘verantwoordelijke politiek’, zingt rechts zich los uit ‘de smalle marges’. Het rechte maakbaarheidsgeloof neemt zo nu en dan zelfs de vorm aan van grootheidswaanzin, als plannen worden ontvouwd om de wereldwijde migratiestromen in te dammen door de grenzen te sluiten of de criminaliteit de wereld uit te helpen door zo hard mogelijk te straffen …

Het nieuwe maakbaarheidsgeloof van de conservatieve liberalen richt zich vooral op het corrigeren van levensstijlen, culturele gebruiken en privéwaarden, terwijl de sociaaleconomische ongelijkheid in stand wordt gelaten.

De politieke keuze om de ‘uitingsvrijheden‘ te beperken, lijkt gebaseerd op de gedachte dat ongewenste maatschappelijke ontwikkelingen de optelsom zijn van verkeerde privégedragingen …”

aus: Femke Halsema: Vrijzinnig links. in: De Helling 2004, Heft 2. Hier in: dies.: Zoeken naar vrijheid. Amsterdam: Bert Bakker 2011, S.60-68.

Abb.: Naum Gabo: Constructed Head No.2, 1916 version, Tate, im Internet.

07/14

“De afgelopen jaren is de linkse politiek-correctheid vrijwel uit het politieke en publieke debat verdwenen. … Maar is met het verdwijnen van de linkse politiek-correctheid ook de tolerantie toegenomen jegens andersdenkenden, jegens meningen, die je afkeurd? Naar mijn mening niet. … De politiek-correctheid [is] niet … verdwenen, maar [heeft] zich … verplaatst. Riskeerde je vroeger het etiket ‘racist‘ als je uitspraken deed die de goegemeente niet bevielen, nu riskeer je dat je een fundamentalist of terrorist wordt genoemd of dat je met de dood wordt bedreigd. Dat lijkt me niet echt een verbetering. …

Je ziet dat vooral politieke populisten profijt van hebben dat ‘alles kunnen schreeuwen wat je denkt’ een deugd is geworden. Naar mijn idee zet de verabsolutering van de vrijheid van meningsuiting twee essentiële waarden van de democratische samenleving onder druk. Om te beginnen: bij de vrijheid van meningsuiting hoort ook de vrijheid van intellectuele twijfel, en de vrijheid om het waarheidsgehalte van uitspraken aan een permanent, kritisch onderzoek te onderwerpen. In een publieke en politieke cultuur waarin het hoogste woord ook al snel het laatste woord is, boeten twijfel en waarheidsonderzoek aan populariteit in.

En bovendien: als je eigen gelijk, het eigen vrije woord wordt verabsoluteerd, dan wordt een dialoog met andersdenkenden moeilijk. Een werkelijk democratisch debat kan alleen plaatsvinden als de deelnemers ervan zich willen verplaatsen in de – zelfs afkeurenswaardige – argumenten van de ander.

Mijn indruk is dat de waarden van ‘openlijk twijfelen aan het eigen gelijk’ en ‘je kunnen verplaatsen in een ander’ in Nederland … niet heel erg in de mode zijn.

Zoals Franklin D. Rossevelt ooit opmerkte in zijn Four Freedoms-lezing, kan echte vrijheid alleen bestaan, als mensen gevrijwaard worden van angst. Zolang mensen bang zijn, om uitgestoten, weggehoond of zelfs uitgezet te worden omdat ze weerzinwekkende meningen hebben in de ogen van anderen, of er simpelweg niet naar hen geluisterd wordt, dan zijn we niet vrij genoeg.”

aus: Femke Halsema: Niet zomaar alles schreeuwen wat je denkt. reactie op de openingstoesprak van Theodore Dalrymple, Nacht van de vrijheid, Amsterdam, 30. Juni 2007. Hier in: dies.: Zoeken naar vrijheid. Amsterdam: Bert Bakker 2011, S .121-125.

07/14

“Frictie … staat voor wrijving, en ook voor onenigheid. Het is iets dat de meeste politici graag vermijden. Net als trouwens andere machtsinstellingen, zoals onderzoekslabo’s of krantenredacties. Daar geldt nu, over de interne zaken, een zwijgplicht. In die zin zitten we met een paradox. Het woord participatie is alom aanwezig in onze samenleving. Alleen gaat het meestal om een romantische invulling ervan, met focus op harmonie en consensus. ‘Ze hebben toch hun gedacht kunnen zeggen’, is dan het motto, en de hoop dat mensen tevreden zijn met op een onschuldige manier deel te nemen aan besluitvorming.

Dit is uiteraard de uitkomst van een gedepolitiseerde samenleving … : een samenleving zonder het politieke, waar er geen ruimte meer is om een andere en betere samenleving te denken, dromen en te realiseren. En dan blijft alleen het beheer van het bestaande systeem over.

Maar omdat de scheuren in het systeem elke dag groter worden, kunnen we ons deze houding niet meer veroorloven. We moeten dus een andere invulling van participatie vorm geven én opeisen. Ons eraan herinneren dat democratie het georganiseerde meningsverschil is. Dat we de verschillen in de samenleving uitspreken en confronteren. Juist daar begint terug het avontuur van vrijheid: ons inlaten in publieke debatten en maatschappelijke processen en samen echt spreken en handelen. Zo krijgen we een hernieuwde publieke ruimte waar we nieuwe perspectieven leren kennen, terug leren samen denken en werken. Zo komen we uit ons cocon van consumerend individu, en worden we uitgedaagd ons echt te verhouden tot de anderen.”

aus: Dirk Holemans Iedereen politiek: de toekomst heroveren, DeWereldMorgen.be, 21.11.2013

11/13