“Frictie … staat voor wrijving, en ook voor onenigheid. Het is iets dat de meeste politici graag vermijden. Net als trouwens andere machtsinstellingen, zoals onderzoekslabo’s of krantenredacties. Daar geldt nu, over de interne zaken, een zwijgplicht. In die zin zitten we met een paradox. Het woord participatie is alom aanwezig in onze samenleving. Alleen gaat het meestal om een romantische invulling ervan, met focus op harmonie en consensus. ‘Ze hebben toch hun gedacht kunnen zeggen’, is dan het motto, en de hoop dat mensen tevreden zijn met op een onschuldige manier deel te nemen aan besluitvorming.

Dit is uiteraard de uitkomst van een gedepolitiseerde samenleving … : een samenleving zonder het politieke, waar er geen ruimte meer is om een andere en betere samenleving te denken, dromen en te realiseren. En dan blijft alleen het beheer van het bestaande systeem over.

Maar omdat de scheuren in het systeem elke dag groter worden, kunnen we ons deze houding niet meer veroorloven. We moeten dus een andere invulling van participatie vorm geven én opeisen. Ons eraan herinneren dat democratie het georganiseerde meningsverschil is. Dat we de verschillen in de samenleving uitspreken en confronteren. Juist daar begint terug het avontuur van vrijheid: ons inlaten in publieke debatten en maatschappelijke processen en samen echt spreken en handelen. Zo krijgen we een hernieuwde publieke ruimte waar we nieuwe perspectieven leren kennen, terug leren samen denken en werken. Zo komen we uit ons cocon van consumerend individu, en worden we uitgedaagd ons echt te verhouden tot de anderen.”

aus: Dirk Holemans Iedereen politiek: de toekomst heroveren, DeWereldMorgen.be, 21.11.2013

11/13

“De massamedia … [verwerven] vrijwel een monopolie … op … maatschappelijke communicatie. … De media introduceren … een andere wijze van communicatie, die zich in de plaats kan stellen van de communicatie die totstandkomt via participatie in het middenveld. De sporen van die substitutie zien we in de vaststelling dat televisiekijken de participatie drukt. … Participatie in het verenigingsleven geeft een bepaalde vorm aan de menselijke omgang. Overleg, compromis, vertegenwoordiging, discussie enzovoort maken daar deel van uit. De participatie in het verenigingsleven combineert beperking en mogelijkheid en de voordelen van de lidmaatschap. Dat soort ervaring, waarin de sociale band concreet wordt voorgesteld en beleefd, ontbreekt bij de massamedia. Daar staat de individuele keuze voorop. De ervaring van een ruil van beperkingen en mogelijkheden is afwezig. … Dat leidt tot ervaringen die de zelfideologie schragen …”

aus: Mark Elchardus / Marc Hooghe / Wendy Smits: Verguisd en overbevraagd: het middenveld. In: Mark Elchardus u.a.: Het maatschappelijke middenveld in Vlaanderen, Brussel: VUB 2000, S.53-62.

10/13

“[Men moet rekening houden met] het verschijnsel van de ‘vermengvuldiging van de tijd. De ontdekking van dat mechanisme werd gestimuleerd door een in 1977 door Marks gepubliceerd artikel. … Hij stelt … dat de energie waarover mensen beschikken niet vooraf vastligt, maar precies door het aangaan van engagementen wordt vermeerderd. …

Wie tijd moet vrijmaken en ordenen om aan één engagement of verplichting te voldoen, heeft op die manier reeds een tijdsordening verwezenlijkt die hem toelaat andere engagementen aan te gaan of verplichtingen op te nemen. Naarmate men meer engagementen aangaat en verplichtingen opneemt, wordt de kans groter dat men meer mensen ontmoet en meer kansen krijgt (of risico’s loopt) bijkomende engagementen aan te gaan en verplichtingen op te nemen. …

Via onderzoek naar de gevolgen van werkloosheid is men erin geslaagd het mechanisme van de vermengvuldiging van de tijd empirisch te beschrijven. Verschillende onderzoeken stelden vast dat actieve vrijetijdsbesteding niet toeneemt, ondanks de acht uur extra vrije tijd per dag, die het gevolg zijn van de werkloosheid. … de acht uur extra tijd [vloeit] grotendeels … [weg] in tv-kijken, langer slapen en huishoudelijke taken. …

Diegenen die [ertegen] zijn ingeschakeld in de arbeidsmarkt, blijken ook op een heleboel andere terreinen actief. … De arbeiders en bedienden die een middelhoge tijdsdruk ervaren, participeren … bijzonder actief, maar wanneer de tijdsdruk nog verder toeneemt, door bijvoorbeeld de combinatie van zware arbeids– en gezinsverplichtingen, daalt dit engagementsniveau weer. … De zelfstandigen … volgen dit patroon niet. Bij de zelfstandigen verlaagt de participatie naarmate de tijdsdruk stijgt (waarschijnlijk omdat zij allemaal een relatief hoge tijdsdruk hebben).”

aus: Marc Hooghe / Mark Elchardus / Wendy Smits: Wie participeert er (nog)? In: Mark Elchardus u.a.: Het maatschappelijke middenveld in Vlaanderen, Brussel: VUB 2000, S.53-62.

Abb.: Alfredo Jaar: And Yet, 2019, im Internet.

10/13