[EN]

“Veel Aziatische intellectuelen … ontpopten zich tot de meest eloquente – en eerste – critici van de moderniteit. … Met hun antimoderne sensibiliteit … liepen ze voor op de denkers in Europa, die zich door de ongekend bloedige Eerste Wereldoorlog genoodzaakt zagen hun negentiende-eeuwse geloof in een in toenemende mate nationale wereld te herzien. … De autochtone elite[s] omhelsde[n] bijna zonder uitzondering Europese principes als nationalisme en burgerpatriottisme om het Westen te verslaan (of er ten minste mee op gelijke hoogte te komen) in wat een darwinistische strijd om de toekomst leek. …

Verzet tegen het Westen vereiste … onmiddelijke adaptie aan westerse ideeën betreffende het organizeren van staat en de samenleving. … Er was één westers idee dat zowel voor islamitische als communistische anti-imperialisten onweerstaanbaar blek …: de instellingen en praktijken van de natiestaat: duidelijke grenzen, deugdelijk bestuur, een loyale ambtenarij, een stelsel van rechten ter bescherming van de burgers, snelle economische groei door middel van industrieel kapitalisme of socialisme, programma’s ter alfabetisering van het volk, technische kennis en de ontwikkeling van een samenhorigheidsgevoel binnen de nationale gemeenschap. … Na 1945 ontstonden in nog geen twintig jaar tijd ruim vijftig nieuwe staten met een nieuwe naam, nieuwe grenzen en een nieuwe munteenheid. …

Maar de overgang van het uiten van kritiek op buitenlandse bestuurders en het organiseren van volksbewegingen naar het creëren van een stabiele basis voor zelfbeschikking verliep allerminst soepel. … Het geïmporteerde ideologische zelotisme van de Koude Oorlog vergrootte in veel landen de politieke spanningen, bijvoorbeeld in Pakistan en Indonesië. In Kasjmir, Atjeh, Oost-Pakistan, Tibet en Sri Lanka ontstonden afscheidingsbewegingen. …

We zien nu dat het onverkort overnemen van westerse ideologieën (Chinees communisme, Japans imperialisme) niet werkte. Pogingen om een synthese te bewerkstelligen (parlementaire democratie in India, een seculiere staat in het islamitische Turkije, staatskapitalisme in China) waren succesvoller, en gewelddadig verzet tegen het Westen in de vorm van de Islamitische Revolutie in Iran en islamistische bewegingen is tot nu toe een onuitroeibaar fenomeen gebleken.

Veel nieuwe naties, zoals Pakistan, wisten zich niet te herstellen van hun geboortetrauma’s. … Een jaar na de Arabische lente [dreigen] in grote delen van de Arabische wereld … chaos en onzekerheid, Maar de betovering van de westerse macht is eindelijk gebroken. … Het gevoel van vernedering waaronder verscheidende generaties Aziaten gebukt gingen is sterk verminderd. …

Dit succes verhult echter een groot intellectueel gebrek dat diepgaande consequenties heeft voor de wereld van nu en de nabije toekomst: er bestaat vandaag de dag geen overtuigend universeel antwoord op de politieke en economische ideeën van het Westen. … Gandhi, de strengste criticus van deze ideeën, is vandaag de dag een vergeten figuur in India. Het marxisme-leninisme is in diskrediet geraakt en … China‘s ethisch-politieke en sociaaleconomische erfgoed nog altijd grotendeels niet nader onderzocht. …

De ‘Bejing-Consensus’ is nog minder universeel toepasbaar dan de tegenhanger uit Washington; het heeft er verdacht veel van we dat het slechts een cynisch economisch argument is voor het ontbreken van politieke vrijheid. …

De eerste Aziatische intellectuelen zochten houvast bij Europese ideeën. … Europa deed er honderden jaren over om het idee van een soevereine natiestaat te ontwikkelen en implementeren, maar stortte zich vervolgens in twee wereldoorlogen die een verschrikkelijke tol eisten van etnische en religieuze minderheden. …

Een groot deel van de ‘opkomende’ wereld staat op dit moment op het punt om op een grotere, onheilspellende schaal dezelfde pijnlijke en vaak tragische moderne ‘ontwikkelingen‘ door te maken als het Westen. in India en China heeft het ten koste van alles nastreven economische groei een protserige elite gecreëerd en de al onrustbarende sociale en economische ongelijkheid nog verder vergroot. … De ambities van de bevoorrechte minderheid [in China] gaan niet verder dan de gemakken en gadgets van de rijke consument in het Westen. … Een derde van de Indiërs [leeft] in grote armoede. Ruim de helft van de kinderen onder de vijf is ondervoed. …

Dit soort rampen … kunnen niet langer weggeredeneerd worden met verwijzing naar de ontwikkelingsgeschiedenis van Europa. … De hoop die het streven naar eindeloze economische groei voedt – dat miljarden consumenten in India en China zich op een dag dezelfde levensstijl kunnen permitteren als de Europeanen en Amerikanen – is net zo’n absurde en gevaarlijke fantasie als de hersenspinsels van Al-Qaida. Het milieu op aarde zal daardoor nog sneller dan al het geval is te gronde gaan en onder honderden miljoenen bezitlozen zullen reservoirs van nihilistische woede en teleurstelling ontstaan – het bittere resultaat van de wereldwijde triomf van de westerse moderniteit, waardoor de wraak van het Oosten iets ambigues en duisters krijgt en het feitelijk louter pyrrusoverwinningen zal blijken te hebben behaald.

aus:Pankaj Mishra: Op de ruïnes van het imperialisme. Amsterdam/Antwerpen: Atlas 2013, Nederlandse vertaling Jan Braks (Orig.-Ausg. 2012), S.376-386

04/18

[NL]

“Many Asian intellectuals became some of the most eloquent – and earliest – critics of modernity. … With their anti-modern sensibility … they anticipated Europe‘s own thinkers, who were forced to re-examine their nineteenth-century belief in a progressively rational world by the slaughter of the First World War. … In fact, it was European principles of nationalism and civic patriotism that almost all native elites embraced in order to beat (or at least draw level with) the West in what seemed a Darwinian struggle for the future. …

Resistance to the West required [well] urgent adaptation to Western ideas of organizing state and society. … there was one Western idea in particular that proved irresistible to Muslim as well as Communist anti-imperialists …: the institutions and practices of the nation-state: clear boundaries, orderly government, a loyal bureaucracy, a code of rights to protect citizens, rapid economic growth through industrial capitalism or socialism, mass literacy programmes, technical knowledge and the development of a sense of common origins within a national community. … More than fifty new nations, with new names, borders and currencies appeared in just two decades after 1945. …

But the transition from criticizing foreign rule and instigating mass-movements to establishing a stable basis for self-determination proved to be very difficult. … The imported ideological passions of the Cold War aggravated political tensions in many countries, such as Pakistan and Indonesia. Separatist movements broke out in Kashmir, Aceh, East-Pakistan, Tibet and Sri Lanka. …

We can see that the seemingly wholesale adoption of Western ideologies (Chinese communism, Japanese imperialism) did not work. Attempts at syntheses (India’s parliamentary democracy, Muslim Turkey’s secular state, China’s state capitalism) were more successful, and violent rejections of the West in the form of Iran’s Islamic Revolution and Islamist movements continue to have an afterlife.

Many new nations, such as Pakistan, never recovered from birthing traumas. … A year after the Arab Spring and the collapse of several pro-Western dictatorships, chaos and uncertainty may loom over a wide swathe of the Arab world for some years. But the spell of Western power has finally been broken. … The sense of humiliation that burdened several generations of Asians has greatly diminished. …

Yet this success conceals with an immense intellectual failure, one that has profound ramifications for the world today and the near future. It is simply this: no convincingly universalist response exists today to Western ideas of politics and economy … Gandhi, their most rigorous critic, is a forgotten figure within India today. Marxism-Leninism lies discredited and … China‘s own legacy of ethical politics and socio-economic theory remains largely unexplored. …

The ‘Bejing Consensus’ has even less universal application than its Washington counterpart; it sounds suspiciously like merely a cynical economic argument for the lack of political freedom. …

The earliest Asian modern intellectuals were beholders to European ideas. … Europe itself took hundreds of years to develop and implement the concept of a sovereign nation-state, only to then plunge into two world wars that exacted a terrible toll from ethnic and religious minorities. …

Much of the ’emerging’ world now stands to repeat, on an ominously larger scale, the West’s own tortured and often tragic experience of modern ‘development‘. In India and China, the pursuit of economic growth at all costs has created a gaudy elite, but has also widened already alarming social and economic disparities … The privileged Chinese minority aspires to nothing higher than the conveniences and gadgets of their Western consumer counterparts … a third of Indians live in conditions of extreme poverty and deprivation. More than half of the children under the age of five in India are malnourished. …

The disasters … can no longer be explained away with reference to the logic of development as manifested in Europe’s history. … The hope, that fuels the pursuit of endless economic growth – that billions of consumers in India and China will one day enjoy the lifestyle of Europeans and Americans – is as absurd and dangerous a fantasy as anything dreamt up by al-Quaeda. … It condemns the global environment to early destruction, and looks set to create reservoirs of nihilistic rage and disappointment among hundreds of millions of have-nots – the bitter outcome of the universal triumph of Western modernity, which turns the revenge of the East into something darkly ambiguous, and all its victories truly Pyrrhic.”

aus:Pankaj Mishra: From the ruins of Empire. London: Penguimn 2013 (Orig.-Ausg. 2012), S.302-310

04/18

“The rejection of the Chequers plan at Salzburg was no surprise … The EU … knows it holds all the cards and recognises the danger of giving ground. Its priority is to accommodate Dublin, not London. It also concludes that a government so determined to leave must believe it can look after itself. Brussels has no reason or incentive to make any better offer.

The government has never understood the Brexit process and therefore has always botched it. It expects the EU to treat the UK both as an equally powerful third country, and as a member state still deserving the EU’s protection. It is neither.”

aus: Jonathan Lis: Don’t buy the Brexit hype: it’s a border in the Irish Sea or the customs union. The Guardian Online, 21.Sep.2018, im Internet

09/18

“… ‘Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral‘”, dieser berühmte Satz aus Brechts Dreigroschenoper will nicht das unmoralische Verhalten der Armen und Unterdrückten entschuldigen, er ist vielmehr ein Vorwurf an die Mächtigen. Diese könnten sich ihre tugendhaften Predigten nur deshalb leisten, weil sie von einer zutiefst ungerechten Gesellschaftsordnung profitierten. …

… diese Kritik bleibt … relevant. Ein Statussymbol der gegenwärtigen Mittelschicht ist zum Beispiel der bewusste, ethische Konsum. …[Aber] diese kleinen, privaten Akte der Tugendhaftigkeit [sind] nur ein Tropfen auf den heißen Stein der globalen Wirtschaftsordnung. … Der unpolitische, privatistische Moralismus der Mittelschicht gibt sich engagiert und kritisch, dient dabei aber auch und vor allem dem psychologischen Nebeneffekt der Gewissenserleichterung. … Die “liberalen Eliten” … sind gegen Diskriminierung von Migranten, aber nicht gegen den Niedriglohnsektor, in dem viele Migranten arbeiten. …

Wie passen … [aber] die Texte der Aufstehen-Initiatoren in dieses Schema? … [Sie] kritisieren [gar] nicht, sondern affirmieren vielmehr die gängigsten rechtspopulistischen Argumentationsmuster. … Es ist ein gefährlicher Irrtum, die rechten Antimoralisten beim Wort zu nehmen: als ginge es diesen Leuten nur um eine emotionsfreie, rationale, offene Debatte und eine “realistischere” Staatspolitik. Der antimoralistische Affekt der Rechtspopulisten ist keine Reaktion auf den Hypermoralismus der Eliten, denn diesen gibt es überhaupt nicht. … die Forderung, dass in Zukunft wieder einmal Hunderttausende Flüchtlinge nach Europa kommen sollen, ist und war immer eine völlig marginalisierte Außenseiterposition. …

Was es durchaus gibt in unserer Gesellschaft, ist ein Konsens über gewisse liberale Grundsätze. Zum Beispiel soll jeder Mensch vor Diskriminierung geschützt werden und möglichst gleiche Chancen erhalten, etwas aus seinem Leben zu machen. Auch allgemeine Menschenrechte und das grundsätzliche Recht, Asyl zu beantragen, gehören noch zu diesem gesellschaftlichen Übereinkommen. Diese Moral zu überwinden, ist die Absicht der Rechten. …

Der angebliche Moralismus der Eliten, ihr Getue um Menschen- und Minderheitenrechte, bedeutet aus … [der] Perspektive [der Rechtspopulisten], dass ihnen die Interessen des ‘wahren Volkes‘ eben nicht so wichtig seien, dass sie sich mehr um Ausländer, Schwule, Schwarze oder Roma kümmern als um die ‘normalen Menschen’.

Wer in diesem Kontext als Linker behauptet, dass die moralischen Exzesse des Establishments eine Bedrohung für die Armen und Abgehängten seien, sollte sehr genau überlegen, was er da macht. Einem linken Aufbruch dient das jedenfalls nicht.”

aus: Johannes Simon: Die eigenen Privilegien stressfreier genießen, Die Zeit, 8.9.18, im Internet.

09/18