[EN]

“Veel Aziatische intellectuelen … ontpopten zich tot de meest eloquente – en eerste – critici van de moderniteit. … Met hun antimoderne sensibiliteit … liepen ze voor op de denkers in Europa, die zich door de ongekend bloedige Eerste Wereldoorlog genoodzaakt zagen hun negentiende-eeuwse geloof in een in toenemende mate nationale wereld te herzien. … De autochtone elite[s] omhelsde[n] bijna zonder uitzondering Europese principes als nationalisme en burgerpatriottisme om het Westen te verslaan (of er ten minste mee op gelijke hoogte te komen) in wat een darwinistische strijd om de toekomst leek. …

Verzet tegen het Westen vereiste … onmiddelijke adaptie aan westerse ideeën betreffende het organizeren van staat en de samenleving. … Er was één westers idee dat zowel voor islamitische als communistische anti-imperialisten onweerstaanbaar blek …: de instellingen en praktijken van de natiestaat: duidelijke grenzen, deugdelijk bestuur, een loyale ambtenarij, een stelsel van rechten ter bescherming van de burgers, snelle economische groei door middel van industrieel kapitalisme of socialisme, programma’s ter alfabetisering van het volk, technische kennis en de ontwikkeling van een samenhorigheidsgevoel binnen de nationale gemeenschap. … Na 1945 ontstonden in nog geen twintig jaar tijd ruim vijftig nieuwe staten met een nieuwe naam, nieuwe grenzen en een nieuwe munteenheid. …

Maar de overgang van het uiten van kritiek op buitenlandse bestuurders en het organiseren van volksbewegingen naar het creëren van een stabiele basis voor zelfbeschikking verliep allerminst soepel. … Het geïmporteerde ideologische zelotisme van de Koude Oorlog vergrootte in veel landen de politieke spanningen, bijvoorbeeld in Pakistan en Indonesië. In Kasjmir, Atjeh, Oost-Pakistan, Tibet en Sri Lanka ontstonden afscheidingsbewegingen. …

We zien nu dat het onverkort overnemen van westerse ideologieën (Chinees communisme, Japans imperialisme) niet werkte. Pogingen om een synthese te bewerkstelligen (parlementaire democratie in India, een seculiere staat in het islamitische Turkije, staatskapitalisme in China) waren succesvoller, en gewelddadig verzet tegen het Westen in de vorm van de Islamitische Revolutie in Iran en islamistische bewegingen is tot nu toe een onuitroeibaar fenomeen gebleken.

Veel nieuwe naties, zoals Pakistan, wisten zich niet te herstellen van hun geboortetrauma’s. … Een jaar na de Arabische lente [dreigen] in grote delen van de Arabische wereld … chaos en onzekerheid, Maar de betovering van de westerse macht is eindelijk gebroken. … Het gevoel van vernedering waaronder verscheidende generaties Aziaten gebukt gingen is sterk verminderd. …

Dit succes verhult echter een groot intellectueel gebrek dat diepgaande consequenties heeft voor de wereld van nu en de nabije toekomst: er bestaat vandaag de dag geen overtuigend universeel antwoord op de politieke en economische ideeën van het Westen. … Gandhi, de strengste criticus van deze ideeën, is vandaag de dag een vergeten figuur in India. Het marxisme-leninisme is in diskrediet geraakt en … China‘s ethisch-politieke en sociaaleconomische erfgoed nog altijd grotendeels niet nader onderzocht. …

De ‘Bejing-Consensus’ is nog minder universeel toepasbaar dan de tegenhanger uit Washington; het heeft er verdacht veel van we dat het slechts een cynisch economisch argument is voor het ontbreken van politieke vrijheid. …

De eerste Aziatische intellectuelen zochten houvast bij Europese ideeën. … Europa deed er honderden jaren over om het idee van een soevereine natiestaat te ontwikkelen en implementeren, maar stortte zich vervolgens in twee wereldoorlogen die een verschrikkelijke tol eisten van etnische en religieuze minderheden. …

Een groot deel van de ‘opkomende’ wereld staat op dit moment op het punt om op een grotere, onheilspellende schaal dezelfde pijnlijke en vaak tragische moderne ‘ontwikkelingen‘ door te maken als het Westen. in India en China heeft het ten koste van alles nastreven economische groei een protserige elite gecreëerd en de al onrustbarende sociale en economische ongelijkheid nog verder vergroot. … De ambities van de bevoorrechte minderheid [in China] gaan niet verder dan de gemakken en gadgets van de rijke consument in het Westen. … Een derde van de Indiërs [leeft] in grote armoede. Ruim de helft van de kinderen onder de vijf is ondervoed. …

Dit soort rampen … kunnen niet langer weggeredeneerd worden met verwijzing naar de ontwikkelingsgeschiedenis van Europa. … De hoop die het streven naar eindeloze economische groei voedt – dat miljarden consumenten in India en China zich op een dag dezelfde levensstijl kunnen permitteren als de Europeanen en Amerikanen – is net zo’n absurde en gevaarlijke fantasie als de hersenspinsels van Al-Qaida. Het milieu op aarde zal daardoor nog sneller dan al het geval is te gronde gaan en onder honderden miljoenen bezitlozen zullen reservoirs van nihilistische woede en teleurstelling ontstaan – het bittere resultaat van de wereldwijde triomf van de westerse moderniteit, waardoor de wraak van het Oosten iets ambigues en duisters krijgt en het feitelijk louter pyrrusoverwinningen zal blijken te hebben behaald.

aus:Pankaj Mishra: Op de ruïnes van het imperialisme. Amsterdam/Antwerpen: Atlas 2013, Nederlandse vertaling Jan Braks (Orig.-Ausg. 2012), S.376-386

04/18