[DE; FR]

“Het was niet te ontkennen, ik was tegen Hitler – van het begin af, zonder enig voorbehoud van psychologisch–pacifistische of duivels-paradoxale aard. … Dat is in elk geval iets, een argument dat ik wel kan aanvoeren voor mijn moreel instinct en mijn politiek beoordelingsvermogen. Maar genoeg is het niet.

Ja, misschien is het zelfs zo gesteld, dat dit volledige gebrek aan contact met de nazimentaliteit het mij aanvankelijk moeilijk of onmogelijk maakte, diezelfde mentaliteit met enig effect te bestrijden. … Je bestrijdt niet – in elk geval niet met totale inzet – wat je volstrekt veracht. Heeft het nut, overduidelijke onzin en schreeuwerige waanzin logisch te wille weerleggen? Je beperkt je tot een misprijzend schouderophalen.

Die nazi’s – ik begreep ze niet. Hun kranten … hadden evengoed in het Chinees kunnen verschijnen: ik snapte er geen woord van. … misschien kon je alleen worden ingewijd in de geheimen van de naziziel en van het nazi-jargon, als je het verstand in jezelf had overwonnen, er voorgoed afstand van had gedaan? …

Mij was het bang te moede, maar niet bang genoeg – juist omdat ik niet wilde begrijpen, dat de meerderheid van mijn medeburgers … allang … het hinderlijke verstand in zichzelf had gedood. Zoiets blijft men zo lang mogelijk als iets onmogelijks zien. … Ik kon mij absoluut niet voorstellen, dat de Duitsers Hitler in alle ernst konden zien als een groot man, zelfs als de messias.

Die man groot? Je hoefde hem toch alleen maar te zien! … Ik had herhaalde malen de gelegenheid, dat gezicht te bestuderen. Eenmaal van heel dicht bij, ongeveer een halfuur lang. Dat was in 1932, ongeveer een half jaar voor de ‘Machtergreifung’. [In] de Carlton-theesalon in München … Daar zat hij … en liet zich zijn aardbeiengebakje smaken. Ik naam plaats aan het tafeltje ernaast, nauwelijks een meter van hem af. Hij smulde nog een aardbeiengebakje met slaagroom op …en nog een derde – als het niet al het vierde was. Ik eet zelf heel graag zoete dingen; maar de aanblik van zijn half infantiele, half roofdierachtige vraatzucht ontnam mij alle eetlust. …

Die Duitsers, ik begreep ze niet. Maar was ik er zelf ook niet één? Zeker dat was ik. … [Maar] Duitsland was mij vreemd, en ik was een vreemdeling in Duitsland nog voordat ik mij er eindelijk van losmaakte, Bij alle bewondering voor de grote daden van de Duitse geest, bij alle sympathie voor bepaalde eigenschappen en mogelijkheden van het Duitse karakter: ik kon geen geestdrift opbrengen voor de natie zoals die zich nu eenmaal had ontwikkeld en, naar het zich liet aanzien, zeker verder zou ontwikkelen. Ik had niet het gevoel dat ik deel uitmaakte van die natie. …

Hadden de vertegenwoordigers van dit nationalisme – de nazi’s en hun vrienden – niet gelijk, als ze een bestaan als het mijne ‘ontworteld’ noemden? Ik had geen wortels, en wilde ze ook niet hebben …”

Klaus Mann: Het keerpunt. (vertaling Willen Van Toorn), Amsterdam: Arbeiderspers 1985 (Engelstalig origineel 1942), p. 296-301

Abb.: John Heartfield: Mit seinen Phrasen will er die Welt vergasen, Arbeiter-Illustrierte Zeitung, 1933, im Internet.

1. Wereldgeschiedenis is meer dan Europese of Westerse geschiedenis.

De slag van Poitiers-Tours wordt minder heroïsch en belangrijk, als men begrijpt dat de Arabieren in dezelfde periode ook met anderen in oorlog waren. Naast de Franken hebben ook de Nubiër’s, de Türgesh, de Chinezen, Khazaren, Chalukyer’s en natuurlijk de Oost-Romeinen de Arabische expansie ergens gestopt. Alleen omdat in navolging van Karel de Grote Franken / Duitsers mits de translatie-idee de titel “Rome” voor zich claimden, zouden we hun denigrerende benoeming “Byzantium” niet gebruiken voor wat voor zichzelf en voor al haar Oostelijke buren altijd “Rome” of “Oost-Rome” bleef heten. Belangrijke sleuteldata van de geschiedenis komen erbij: Zo elektriseerde de Slag bij Tsushima 1905 de hele gekoloniseerde wereld – Aziaten konden Europeanen verslaan! Honderden vrijheidsstrijders van Noord-Afrika tot Vietnam en China gingen in Kyoto antikolonialen strijd bestuderen (Pankaj Mishra 2012: From the Ruins of Empire). Boeiend is ook het aandeel van het Protestantisme aan het ontstaan van het Islamisme (Gellner 1997: Nationalism) en het moderne Buddhisme (Gregory D. Alles 2005 in: Satish Saberwal / Supriya Varma: Traditions in Motion).

2. Het blijft historische wetenschap.

Het gaat over de historische wetenschap. Om de focus te verschuiven, moet men niet het kind met het badwater uitgieten. We moeten belang blijven hechten aan de – misschien voor de eerste keer in de achte eeuw door Djabir ibn Hajan / Geber geformuleerde (zie: Jim Al-Khalili 2010: De bibliotheek van Bagdad) – wetenschappelijke methode in het algemeen en de historische methode in het bijzonder, die in zoverre vandaag bekend, door Ibn Khaldun (1377: Boek der Voorbeelden) is voor het eerst geformuleerd. We zullen wetenschappelijkheid niet vervangen door vrijblijvend anti-wetenschappelijk of esoterisch “Geraune” dat men ook tegenover voorgeefelijk “Europees-Westerse” wetenschappelijkheid niet als “niet-Westerse” alternatief mag aanzien – de Duitse Romantiek wist er ook iets van (Pankaj Mishra 2017: Age of Anger) …

3. Politiek en moraal zijn twee verschillende dingen.

Het kan niet erom gaan een “heroïsche” Westers-centreerde wereldzicht door een even zo Westers-centreerde zelfkastijende wereldzicht te vervangen.

Arabieren en Turken vonden er toen niets bijzonders aan dat er met de kruisvaarders van achter de Oost-Romeinen nog een bijkomende speler veroveringen in “hun” regio wilde doen. Als de kruisvaarders bijvoorbeeld Edessa veroverden, was het net 10 jaar Turks, daarvoor 10 jaar Armeens en nog daarvoor steeds nog Oost-Romeins geweest. De “kruistochten” waren ook geen 200 jaar durende strijd tussen “Christendom” en “Islam”, de allianties gingen er in die tijd bont door elkaar, soms moslims en katholieken samen tegen andere moslims en katholieken (Amin Maalouf 1985: Rovers, christenhonden, vrouwenschenners: de kruistochten in Arabische kronieken).

Op het moment dat de Portugezen begonnen, de West-Afrikaanse kust naar Zuiden te volgen, was Marokko net ermee bezig, Mali te veroveren. Ethiopië, het enige Afrikaanse land dat zich in de jaren 1890 met succes tegen de in Berlijn besliste opdeling van Afrika verweerde, greep de gelegenheid wel, zelf door veroveringen vier keer zo groot te worden. Zijn de Europese veroveringen uit die tijd dan verwerpelijk, maar de Ethiopische niet?

De miserie van grote delen van Afrika is zeker gedeeltelijk steeds nog een uitkomst van de maatschappijen ontwrichtende slavenhandel. Maar die was niet alleen een zaak van Europese kopers, maar evenzo van Arabische kopers en van Afrikaanse verkopers. Als men het precies niet meer alleen Eurocentrisch over moraal wil hebben, zou men die twee moeten mee bedenken, evenzo alles wat Afrikaanse heersers sinds de onafhankelijkheid hun eigen bevolkingen hebben aangedaan (Wole Soyinka 1999: The Burden of Memory – The Muse of Forgiveness).

“Het kolonialisme” had op verschillende momenten en verschillende plekken verschillende gezichten. Het “Portugese wereldrijk” in de 16de eeuw maakte in de eerste plaats India en Centraal-Azië rijk (Peter Frankopan 2015: The Silk Roads). Belangrijk is ook het verschil tussen koloniën met of zonder kolonisten, Soyinka (op.cit.) heeft het over landen mét en landen zonder malariamuggen …

Racisme is niet per definitie een witte aangelegenheid; Frantz Fanon beschrijft Anti-Voltaïsche geweld in de Ivorenkust net na de onafhankelijkheid (1961: De verworpenen der aarde). Racistisch denken en handelen door machtelozen heeft minder erge gevolgen dan door machtigen, maar het blijft racisme. Identitaire politiek is voor niks een oplossing, zijnde het niet dat “Black Life Matters” verhuld, wat Zwarten anderen Zwarten aandoen (Asad Haider 2018: Mistaken Identity. Race and Class in the Age of Trump) …

De hemeltergende situatie in Palestina alleen als moralisch probleem te bekijken, heet belangrijke dingen over het hoofd te zien, bijvoorbeeld de geschiedenis van doelen en strategieën aan Arabische kant (Eqbal Ahmad 2000: Confronting Empire).

4. Focus is focus niet.

De zicht op de wereld openen, Eurocentrisme te vermeiden, kan nu wel ook niet heten dat de Mongoolse veroveringen in China hetzelfde gewicht zouden moeten krijgen dan “In Flanders Fields”. We leven in Brussel, België, Europa. De meeste studenten zullen hun weg in de maatschappij hier moeten vinden. Het doel van geschiedenisonderwijs zou moeten zijn, de wereld om zich heen te begrijpen. Brussel, België, Europa, de wereld te begrijpen, dus zeker de invloed van het Katholicisme op de Belgische maatschappij, zeker de twee wereldoorlogen te behandelen.

Het verschil met wat er vroeger soms gebruikelijk was, is alleen, ten eerste meer aandacht te geven aan de achtergrond van landen / culturen met die we in contact staan, ofwel door internationale gewichtsverschuivingen (China…), ofwel door aanwezigheid in de klas, voor de deur, in de stad (Islam, Marokko, Congo…). Het is belangrijk, het over de Opiumoorlogen te hebben, omdat men anders niet begrijpt, hoe China Europa ziet; het is ook belangrijk, het ontstaan van het Islamisme uit de antikoloniale strijd te begrijpen (Mischra, op cit.). Ten tweede krijgen Europese ontwikkelingen een ander gezicht, als men ze meer in verhouding ziet met wat elders gebeurde (zie de bovenvermelde botsingen van het Arabische Rijk met China etc.).

5. Één vak?

Ik begrijp wel niet, waarom cultuurgeschiedenis en politieke geschiedenis bij jullie twee separate vakken zijn – hoe kan men die twee níét samen zien? En blijft de economische geschiedenis dan helemaal buiten voor? De drie hangen toch altijd en overal samen?

Malte Woydt, Sollicitatieschrijven, 11.7.20

“Wie gut ist es, daß wir über 150 Worte für das Wörtchen ‘gut’ verfügen (können): dienlich, heilbringend, lohnend, nützlich, rentabel, vorteilhaft, angenehm, erfreulich, günstig, kostbar, meisterhaft, schätzenswert, wertvoll, wohltätig, wünschenswert, bewährt, echt, frisch, gediegen, gesund, kräftig, natürlich, rein, unbefleckt, unbeschädigt, unverdorben, unverfälscht, unverwelkt, ersprießlich, förderlich, heilsam, segensreich, unschuldig, wohltuend, anständig, ausgezeichnet, bewundernswert, brillant, edel, einwandfrei, erstklassig, fabelhaft, fein, glänzend, hervorragend, himmlisch, hochwertig, hübsch, köstlich, lecker, makellos, blendend, dufte, prächtig, prachtvoll, saftig, schmackhaft, schön, solid, stark, tadellos, unbezahlbar, unschätzbar, unübertrefflich, unvergleichlich, vollkommen, vortrefflich, vorzüglich, wundervoll, nonplusultra, prima, brauchbar, empfehlenswert, nicht übel, nicht mit Geld aufzuwiegen, über alles Lob erhaben, klasse, vom Guten nur das Beste, klein, aber oho, gern, bekömmlich, charaktervoll, delikat, einwandfrei, erfrischend, erklecklich, erlesen, erprobt, gediegen.”

aus: Friedrich Schorlemmer: Luther, Leben und Wirkung. Berlin: Aufbau 2017, S.123.

06/20

“If Donald Trump could build a city from scratch, it would have a casino and a golf course and all the cheeseburgers you could eat. The city’s residents would be old, with money to spend and nothing but free time. The workers would be poor, foreign, and always on the clock. They would literally live beneath you. There would be doctors, but not very many, and there would be cops, sort of, but who exactly they were there to protect and serve would remain ambiguous. There would be no proper government to speak of. The city and its services would be run by a corporation, and you would sign away your rights to a billionaire in his 70s with a tan and bad hair, in exchange for a promise of a good time—art auctions, live music, waterfalls of champagne. The city would pay no taxes but avail itself of the services funded by those who do.

It would look, in other words, a lot like the Carnival Corporation’s 18-story, 952-foot-long Diamond Princess as it entered Yokohama Bay in early February after a voyage through Southeast Asia for the Chinese New Year. …

The cruise ship outbreak was the American pandemic in miniature; the virus fed off the inequities and deficiencies of health, labor, and housing systems. Cruise ships … are like … what a society looks like when its leaders cut the ‘social’ out of the social contract.”

aus: Tim Murphy: The Cruise Industry Is Donald Trump Personified – Decadent, exploitative, and totally full of shit. Mother Jones, 17.6.20, im Internet.

06/20

“Jeune homme, prends et lis. Si tu peux aller jusqu’à la fin de cet ouvrage, tu ne seras pas incapable d’en entendre un meilleur. Comme je me suis moins proposé de t’instruire que de t’exercer, il m’importe peu que tu adoptes mes idées ou que tu les rejettes, pourvu qu’elles emploient toute ton attention. Un plus habile t’apprendra à connaître les forces de la nature ; il me suffira de t’avoir fait essayer les tiennes.”

aus: Denis Diderot: Pensées sur l’interprétation de la nature (2e éd., 1754), im Internet.

Abb.: Tjutju Widjaja: Preparing to win, 2015, indoartnow, im Internet.

06/20

“Ich schaue die Nachrichten und stelle aus der Ferne fest, dass dieses Deutschland wirklich ein tolles Land ist – bis zum Wetterbericht – da weiß ich dann, ich habe die richtige Entscheidung getroffen.”

aus Mely Kiyak: Deutsche sollten zu ihrer Nationalkultur stehen, Rede auf der internationalen Tagung des Goethe-Instituts, 25.4.8, im Internet, ihren Vater zitierend.

06/20

“Rassismus ist kein Betriebsunfall, sondern ein System, das aufrechterhalten wird, um Ungleichheit zu installieren und zu manifestieren. … Rassismus ist auch der Kern dieser Gesellschaft, wie es der Kern fast aller europäischen Gesellschaften ist. …

Rassismus ist ein Denken, das sich in Deutschland in vielfältigen Handlungen äußert und zeigt. Gewalttaten sind eine sichtbare Form neben anderen. Rassismus ist ein mehrstufiges System, in dem hierarchisiert, stigmatisiert und segregiert wird. Weshalb der Kampf gegen Rassismus nicht damit zu gewinnen ist, indem man gegen … Symptome kämpft. Und schon gar nicht kann es der Kampf der ‘Betroffenen’ sein. …

Es ergibt keinen Sinn, immer und immer wieder in der Mehrheitsgesellschaft um Respekt und Anerkennung zu bitten. Rassistische Gesellschaften laben sich an den Beleidigungen und Bedrohungen, die sie zunehmend gegenüber den Minderheiten ausüben. …

Die Strukturen werden sich erst ändern, wenn Gewaltakte, begangen aus rassistischen Motiven, zu empfindlichen strafrechtlichen Konsequenzen für die Täter führen. …

Rassismus erfüllt eine politische und ökonomische Funktion. Solange die Bürger Angst vor Schwarzen, Muslimen, Juden, Roma und Sinti haben, sie dämonisieren und für jede Misere verantwortlich machen dürfen, haben sie keine Veranlassung, sich einen Überblick über Konzerne und Lobbyisten zu verschaffen. …

Rassismus ist wie ein Kreislauf, der die Dinge in Bewegung hält und mit allen Mitteln versucht, die Ungleichheit um jeden Preis aufrechtzuerhalten. Bei Rassismus geht es immer darum, dass nicht alle Menschen gleich sein dürfen, nicht das gleiche Maß an Rechten und Schutz bekommen sollen. Rassismus, also die Abwertung von ganzen Menschengruppen in Denken, Sprechen und Handeln, ist ein System, das nur deshalb existiert, damit Macht ungleich verteilt ist.”

aus: Mely Kiyak: Ein Verbrechen, das jeden Menschen angeht, Zeit Online, 3.6.20, im Internet

Abb.: Norman Rockwell: The Problem We All Live With, 1963.

06/20

“Schon zu DDR-Zeiten begann die Spaltung der Bevölkerung. Auf der einen Seite jene, die damals mitliefen oder auch nur ein gutes Leben suchten. Die sich weitgehend fügten in die Bedingungen. Nennen wir sie: die Fügsamen.

Und dann gab es jene, die eben nicht mitmachten, die sich nicht abfinden wollten, und sei es nur gedanklich. Die die Jugendweihe verweigerten oder das Pionierhalstuch. Sagen wir: die Widerständigen.

Die Widerständigen verachteten nicht nur den Staat – sie waren auch enttäuscht von jenen, die sich fügten. … 1989 waren viele dieser Widerständigen die wichtigsten Protagonisten der Revolution. … Dass der Aufstieg in eine Nachwende-Elite zu wenigen gelang, hat mit der Verachtung zu tun, die viele Bürgerrechtler für die Ostdeutschen empfanden … Man wird nicht zur Elite eines Volkes, mit dem man nichts anfangen kann. …

Zu allem Überfluss entstand nach 1989 ein weiterer Riss. Dieses Mal teilte er die Gesellschaft in Nachwende-Gewinner und -Verlierer. … Plötzlich zerfiel die Ost-Gesellschaft – der bis 1989 eingeredet wurde, dass alle gleich seien – in jene, die die neuen Chancen ergriffen, die ein Unternehmen gründeten, … die Aktiven. Und auf der anderen Seite standen … die Passiven. … Unternehmer aus den neuen Ländern gerieren sich kapitalistischer als westdeutsche … Die ostdeutschen Firmenchefs stimmen neoliberalen Aussagen häufiger zu, zahlen oft schlechte Löhne – und reagieren allergisch auf Versuche, Betriebsräte zu gründen. …

Selbst ostdeutsche Bundestagsabgeordnete, deren Aufgabe es wäre, die Interessen der Bürger ihres Wahlkreises zu vertreten, haben sich rasch von ihrer Heimat emanzipiert. … Bis vor wenigen Jahren war es geradezu selbstverständlich, dass Politiker aus Dresden oder Rostock, die es in der Bundespolitik zu Einfluss gebracht haben, nicht über ihre Herkunft sprachen. … Heute stellen wir fest, dass Ostdeutsche in den Führungspositionen des Landes krass unterrepräsentiert sind. … könnte man nicht auch auf die Idee kommen, dass Ostdeutsche es versäumt haben, belastbare eigene Netzwerke zu schaffen?…

Dabei ist es in unserem auf Repräsentation basierenden politischen System notwendig, sich als Lobbyist der eigenen Gruppe zu verstehen. Demokratie lebt vom Bestreben, sich mit verantwortlich zu fühlen für diejenigen, zu denen man gehört. Wenn der Osten aber mit einer Elite lebt, die insgeheim herabblickt auf die breite Masse, dann kann es dauerhaft ein Problem mit der Demokratie geben.

Dieses Problem kann auch kein Westdeutscher lösen. Das muss der Osten schon selbst angehen. …”

aus: Anne Hähnig: Der Osten braucht eine neue Elite! ZEIT-Online, 1.6.20, im Internet, etwas umgestellt.

06/20

“Before … Jiang Zemin made an official visit to Egypt in the late 1990s, the Beijing authorities tended to talk of three or four thousand years of Chinese history. It appears that in Egypt someone brought to Jiang’s attention that there, on the Nile Delta, was a civilization that could claim even more venerable origins than the Middle Kingdom. So Chinese leaders unilaterally awarded the country an extra thousand years of history…

Not that those lesser claims were any sturdier. … The earliest written records date from … 1600 BC … [and only] 221 BC saw the Qin unification of the warring fiefdoms and principalities that comprised a significant area stretching from modern-day inner Mongolia to Hunan province in the south. Qin Shi Huangdi, the man who accomplished this feat, styled himself the ‘first emperor’, and his surname became the root of the European name ‘China‘. … The Qin dynasty … lasted fourteen years …”

aus: Ben Chu: Chinese Whispers. London: Weidenfeld & Nicolson 2013, S.25/26, zitiert für den ersten Absatz Kerry Brown: Struggling Giant, London: Anthem 2007, S.13, seinerseits eine anonyme britische Quelle zitierend (siehe hier im Internet).

05/20

“‘Ha!’, sagt der Verschwörungstheoretiker. ‘Hinter der Radikalität der Maßnahmen steckt halt ein Plan! Irgendwer wollte, dass alles so kommt!’ Dann schimpft er über die ‘Mainstream-Medien‘, scheint deren Inhalte allerdings gar nicht ernsthaft studiert zu haben. Sonst wüsste er, dass die gesamte Corona-Krise begleitet war von einem wieder und wieder transparent vorgetragenen Zweifel an den Maßnahmen, dem Zweifel aller an allem. Dass also sämtliche Virologen, Politiker und Kommentatoren ihre Unsicherheit über die Notwendigkeit der Maßnahmen x-mal thematisiert haben, ihre Ängste, Sorgen, ihre Ahnungslosigkeit. Die Politiker haben, und es ist wirklich eiskalt, ihnen das abzusprechen, geächzt über den gewaltigen Druck der Verantwortung, der sich mit der Pandemie auf ihre Schultern legte. Eiskalt – oder eben paranoid: Denn das vorsichtige Fahren auf Sicht erscheint dem Beobachter entweder schwankend, widersprüchlich, mal links, mal rechts, also halt als nervöse, angstmotivierte Improvisation – oder aber halt als die Spur eines Menschen, der etwas sehr Seltsames, ganz Spezifisches im Sinn hatte. Als Agenda. …

Die Verschwörungstheoretiker … glauben, dass Corona der Etablierung einer New World Order, also einer Neuen Weltordnung, dienen soll, sie glauben an ein sinistres Komplott der Eliten. Diese Idee wurzelt natürlich mal wieder in dem paranoiden Missverständnis, dass aus gar keinem Plan einen total geheimen Plan stricken möchte. Anders gesagt: Wenn die Regierenden, wenn die Parteien keine Vision der Zukunft haben, dann denken sich die Paranoiker halt eine für sie aus.”

aus: Von Alard von Kittlitz: Neue Weltordnung? Aber bitte! Zeit online, 23.5.20, im Internet

05/20