“De massamedia … [verwerven] vrijwel een monopolie … op … maatschappelijke communicatie. … De media introduceren … een andere wijze van communicatie, die zich in de plaats kan stellen van de communicatie die totstandkomt via participatie in het middenveld. De sporen van die substitutie zien we in de vaststelling dat televisiekijken de participatie drukt. … Participatie in het verenigingsleven geeft een bepaalde vorm aan de menselijke omgang. Overleg, compromis, vertegenwoordiging, discussie enzovoort maken daar deel van uit. De participatie in het verenigingsleven combineert beperking en mogelijkheid en de voordelen van de lidmaatschap. Dat soort ervaring, waarin de sociale band concreet wordt voorgesteld en beleefd, ontbreekt bij de massamedia. Daar staat de individuele keuze voorop. De ervaring van een ruil van beperkingen en mogelijkheden is afwezig. … Dat leidt tot ervaringen die de zelfideologie schragen …”

aus: Mark Elchardus / Marc Hooghe / Wendy Smits: Verguisd en overbevraagd: het middenveld. In: Mark Elchardus u.a.: Het maatschappelijke middenveld in Vlaanderen, Brussel: VUB 2000, S.53-62.

10/13

“[Men moet rekening houden met] het verschijnsel van de ‘vermengvuldiging van de tijd. De ontdekking van dat mechanisme werd gestimuleerd door een in 1977 door Marks gepubliceerd artikel. … Hij stelt … dat de energie waarover mensen beschikken niet vooraf vastligt, maar precies door het aangaan van engagementen wordt vermeerderd. …

Wie tijd moet vrijmaken en ordenen om aan één engagement of verplichting te voldoen, heeft op die manier reeds een tijdsordening verwezenlijkt die hem toelaat andere engagementen aan te gaan of verplichtingen op te nemen. Naarmate men meer engagementen aangaat en verplichtingen opneemt, wordt de kans groter dat men meer mensen ontmoet en meer kansen krijgt (of risico’s loopt) bijkomende engagementen aan te gaan en verplichtingen op te nemen. …

Via onderzoek naar de gevolgen van werkloosheid is men erin geslaagd het mechanisme van de vermengvuldiging van de tijd empirisch te beschrijven. Verschillende onderzoeken stelden vast dat actieve vrijetijdsbesteding niet toeneemt, ondanks de acht uur extra vrije tijd per dag, die het gevolg zijn van de werkloosheid. … de acht uur extra tijd [vloeit] grotendeels … [weg] in tv-kijken, langer slapen en huishoudelijke taken. …

Diegenen die [ertegen] zijn ingeschakeld in de arbeidsmarkt, blijken ook op een heleboel andere terreinen actief. … De arbeiders en bedienden die een middelhoge tijdsdruk ervaren, participeren … bijzonder actief, maar wanneer de tijdsdruk nog verder toeneemt, door bijvoorbeeld de combinatie van zware arbeids– en gezinsverplichtingen, daalt dit engagementsniveau weer. … De zelfstandigen … volgen dit patroon niet. Bij de zelfstandigen verlaagt de participatie naarmate de tijdsdruk stijgt (waarschijnlijk omdat zij allemaal een relatief hoge tijdsdruk hebben).”

aus: Marc Hooghe / Mark Elchardus / Wendy Smits: Wie participeert er (nog)? In: Mark Elchardus u.a.: Het maatschappelijke middenveld in Vlaanderen, Brussel: VUB 2000, S.53-62.

Abb.: Alfredo Jaar: And Yet, 2019, im Internet.

10/13

“In de geschiedenis van de godsdiensten is een merkwaardige ontwikkeling te bespeuren. … De allerhoogste evolueerde van een machtig en extra-redelijk wezen – zijn gedrag was voor de mensen onvoorspelbaar – naar een machtige plus redelijke instantie en vandaar naar een machtig plus redelijk plus moreel volmaakt subject. …”

“Als God ver boven ons verheven is, zijn zijn wegen ondoorgrondelijk. Zijn gedrag is onvoorspelbaar. Wie redelijk wil plannen kan daarmee geen rekening houden want uit de basisverhoudingen volgt dat wij, kleine mensen, nooit volledig kunnen achterhalen wat hij wil. In het deïsme van de zeventiende en achttiende eeuw verdwijnt God uit de natuur. Hij heeft de wereld geschapen als een machine met eigen wetmatigheden. …”

“In een eerste opvatting komt God overal en altijd tussen, hij beloont de goeden en straft de bozen. … In een tweede interpretatie wordt gesteld dat God niet bij elke gelegenheid intervenieert, maar wel optreedt als men een langetermijnperspectief in acht neemt. … In een derde interpretatie worden de bakens nogmaals verzet. God komt niet tussen in het aardse leven, maar in het hiernamaals.”

“Een diepe tegenstelling .. betrof de rol van de redelijke ideeën in het menselijke denken. Een conservatieve vlegel beweerde dat die concepten aangeboren waren. Ze waren door God in het menselijke brein ingeplant. De progressieven geloofden niet in die goddelijke inbreng en leerden dat ideeën voortkomen uit zintuigelijke ervaring, geheugen, abstractie en andere mentale processen …”

“Als de bijbel ons geen betrouwbaar wereldbeeld geeft en God geen ideeën in ons brein heeft ingeplant, blijft er nog het voorbeeld van Christus over. Zijn leven en werk bieden ons de morele waarden die we nodig hebben. Die inbreng behoudt tot op heden een belangrijke invloed op het gedrag van vele christenen.”

aus: Jaap Kruithof: Het humanisme. Berchem: EPO 2000, S.17-24, hier umsortiert.

Abb.: Leon Ferrari: Infierno, 2000, im Internet.

10/13

“Es ist dumm, ein Wort der Vernunft zu sprechen, wenn die Stunde der Vernunft nicht da ist. Heute Manifeste zu schreiben, Resolutionen für den Frieden zu fabrizieren, nichts Zweckloseres gibt es, nichts Belangloseres. Und wenn die internationale Sozialdemokratie jetzt phrasenvoll die ‘Schmach des Krieges brandmarkt’, wo die Genossen sich vielleicht schon zum Marschieren rüsten, sollte man die Führer auslachen oder auspeitschen. Denn allein die Pflichtvergessenheit armseliger Mandatsschacherer ist schuld, daß die Völker Europas noch heute (wie vor 50 Jahren) vor der Möglichkeit eines Weltbrandes zu bangen haben. Wäre die bombastisch quasselnde Viermillionenpartei nicht jahrzehntelang nationalistisch gedrillt worden, wir könnten heute jedes Kriegsgeheul heiter hinnehmen.

… Möglich, daß die Gefahr, zu neun Zehntel durch gewissenlose Preßpiraten genährt, noch diesmal vorübergeht. Wenn diese Zeilen im Druck erscheinen (ich schreibe sie den 27. Juli im extrablattlosen Ilsenburg), ist das große Massenmorden vielleicht schon wieder vertagt worden. Wir werden dennoch keinen Anlaß zum Jubel haben: das Bewußtsein bleibt: es kann jede Minute eine neue Gefahr kommen, der Chauvinismus ist die ständige Lebensgefahr der Menschheit. Er, allein er, kann über Nacht aus Millionen Vernunftwesen Besessene machen: dieser Gedanke muß uns wachhalten, auch wenn die Gefahr sich schnarchend stellt.”

aus: Franz Pfemfert: Die Besessenen. (erschienen 1. August 1914). In: Paul Raabe (Hg.): Ich schneide die Zeit aus. Expressionismus und Politik in Franz Pfemferts “Aktion”, München: dtv 1964, S.191.

Abb.: Eigenes Foto, 2024, Science Shop Freiburg, im Internet.

10/13

“… Darum: wir sind zu hoffnungshungrig. Wir überschätzen die Agitationswerte des gedruckten Wortes, das nicht Parteiphrase ist. Da hat Heinrich Mann ein radikales, mutiges, funkelndes Manifest ‘Geist und Tat‘ ins Land geschleudert. Wir atmen tief auf: dieses unerhörte Ereignis, ‘der Einbruch der Literatur in die Politik’ muß, hoffen wir, die Geister Deutschlands aufpeitschen. Die Zeitungen werden ihrer Informationspflicht genügen müssen und ihren Lesern diesen Aufsatz übermitteln, werden (einer der Größten unter den lebenden Dichtern hatte gesprochen!) diese Tatsache nicht totschweigen können. Sie konnten es. Heinrich Manns Worte verhallten wirkungslos, da unser Blätterwald nur echot, was der Parteischablone gleicht.

Das ist so trostlos, so unsagbar trostlos; und es ist so niederdrückend erbärmlich. Unsere Presse hat längst aufgehört, eine Macht zu sein. Sie ist eine Gewalt, eine Gewalttätigkeit.

… Unsere Wirkung beschränkt sich auf einen kleinen Kreis; mögen es auch einige Zehntausend sein: die Parteipapiere beherrschen das Land …”

aus: Franz Pfempert: Die Presse. (10.04.1912). In: Paul Raabe (Hg.): Ich schneide die Zeit aus. Expressionismus und Politik in Franz Pfemferts “Aktion”, München: dtv 1964, S.61.

Abb.: Francis Alijs: Camgun #84, 2008, EMST Athen.

09/13

“Es ist zu fragen: Wir kann ein Mann unseres Verstandes den Entwicklungsschwindel stützen? (Man antwortet sich selbst: aus Güte versickernd in geduldetes Mißverständnis!)

Aber wo ist die berühmte ‘Entwicklung’ und – wo nicht?

Entwicklung – Jargon des 19. Jahrhunderts; gleich = Steigerung von Fähigkeiten aus einer Summierung von Mengen. (Qualitäten aus Quantitäten. Die Nuance als Stufe.) Wirkt re vera nur bei dem, was man, physikalisch gesprochen, ‘Masse’ nennt. Also in der Zivilisation. Alles Technische steht unter der Entwicklung; die beliebten Fabrikschornsteine, in den netten Beleuchtungen populärer Maler die Eisenbahnen (‘das gewaltige Schienennetz’), die Telephone, die Rekorde der Titanics, die Drahtlosikeiten, Seifen, Setzmaschinen, Kunstweine, die Gummiartikel, Photographien, Polizeiverwaltungen, die Kanonen, Luftschiffe, Konservenfabriken, Füllfederhalter. Mittagsblätter, die Anweisungen zu hypnotisieren, die gut imitierten Teppiche, Akkumulatoren, Gartentische, Gipsabdrücke, Rotationsdruck, Volksheere, Harrod, Duval, Aschinger und Sir Thomas Lipton – alle können sich entwickeln. Oder ist das ein ungenaues Wort? Etwa so: alle können sich verfeinern und vermannigfältigen; fortschreiten – Atome umlagern unter Druck und Widerdruck. Nur kann sich nicht entwickeln, was die Entwicklung macht; der – entschuldigen Sie – Geist. …

Zwischen der Idee, nun, des Luftschiffes und der Idee des Aeroplans gibt es weder eine Entwicklung noch einen Fortschritt. Sie sind ganz unabhängig voneinander. Ideen sind immer da, und immer neu. Und jede Idee ist eine Kathastrophe, wie jeder neue Mensch, den man kennen lernt.”

aus: Ludwig Rubiner: Der Dichter greift in die Politik II. (05.06.1912). In: Paul Raabe (Hg.): Ich schneide die Zeit aus. Expressionismus und Politik in Franz Pfemferts “Aktion”, München: dtv 1964, S.70/71.

09/13

“Die Geschichte ist lächerlich. Wer in Deutschland die Öffentlichkeit besteigt, wird ‘fortschrittlich‘. Er fühlt nicht mehr die Verpflichtung zu helfen, sondern hat die Unverschämtheit erziehen zu wollen. Hier sagt, in der Öffentlichkeit politischer Läufte, kein Mensch mehr, wie er sich Dinge denkt, sondern wie er … wünscht … daß man verstehen soll … wohin eine Vorbereitung zielt … die bewirkt … daß man einmal verstehen wird … was er jetzt verschwiegen hat. Fortschritt.”

aus: Ludwig Rubiner: Der Dichter greift in die Politik (22.05.1912). In: Paul Raabe (Hg.): Ich schneide die Zeit aus. Expressionismus und Politik in Franz Pfemferts “Aktion”, München: dtv 1964, S. 69.

09/13

“Het is niet verantwoord, kerken te laten verkrotten omdat er minder kerkgangers zijn. … blijft de zorg voor het materiele patrimonium, die we niet op de rug van de kerkleden kunnen schuiven. Voor wie anders dan de gemeenschap in haar geheel is die taak weggelegd? Kerkgebouwen moeten opnieuw een krachtige rol spelen in de ontwikkeling van ons maatschappelijk leven. Ze moeten, zoals in vroegere eeuwen, centra met uitstralingskracht zijn. Er werden culturele centra gebouwd terwijl er vlakbij prachtige kerken staan.

Is het verantwoord dat mooie en nuttige ruimten slechts voor enkele missen per week gebruikt worden? Dat de toegang tot die plaatsen geweigerd wordt aan mensen en groepen die nieuwe initiatieven willen uittesten? …

Koude en lege kerken kosten elke burger geld. Vaak is het weggegooid kapitaal. Wat belet ons te eisen dat de gemeenschap, die moet instaan voor de meeste kosten, het recht heeft over die gebouwen te beschikken en ze nieuwe functies te geven? …

Elke burger heeft het recht te genieten van de mooie architectuur en de goede akoestiek van die gebouwen.

Ik zie har al voor me, de nieuwe kerk van morgen. … Gonzend van de activiteiten allerhande. Lessen, lezingen, debatten, tentoonstellingen, orgelsessies, concerten, toneelnamiddagen, balletavonden. Mensen met vrije tijd die komen tekenen, schilderen, handwerken …”

aus: Jaap Kruithof: Het humanisme.Berchem: EPO 2001, 74-75.

09/13

Ronduit verontwaardigend! Hier wird der Bock zum Gärtner gemacht. Wat een geldverspilling! Zulke mensen aan te stellen als directrices van een bibliotheek. Hun enig doel is de bibliotheek op te heffen. De toiletten worden betalend, dus de oude mannen van de krantenhoek wil men heruit. In de plaats moeten chicklits (??) komen, die niet van boeken houden. De tijden van volksverheffing zouden voorbij zijn. Ik hoop dat die tijden zo snel mogelijk terugkomen. 40 percent van de Brusselse jongeren zijn werkloos omdat hun kennissen en vaardigheden ontoereikend zijn. Brussel heeft precies méér inspanningen nodig tot volksverheffing. En de bibliotheken zouden DE geschikte plek zijn om ermee te beginnen. Maar met zulke directrices lijkt het hopeloos. Bedroevend.

mijn reactie op het artikel “We halen binnen wat trendy is” over de nieuwe hoofdstedelijke bibliotheek Muntpunt in Brussel in Brussel deze Week van 5 september 2013…

09/13